Nghiêm, có luật nghiêm để đời nghiêm

Trung Đông là một cái kho văn hóa, lưu giữ nhiều di tích tiến hóa của loài người. 

Ba Tư, nay là khu vực Iran - Iraq, nơi từng có các phiên chợ réo rắt các loại âm hưởng tứ xứ…

Phiên chợ Ba Tư

Thành Babylon với những tháp treo, thành quách, được chép vào lịch sử kiến trúc như một công trình mẫu mực đình đám một thời.

Phiên xử Ba Tư

Khắc khổ, cam chịu… như một cách sống nhẫn với sa mạc hà khắc. Cực đoan, cay nghiệt, trưởng thượng, đối kháng… ấn tượng nặng về tính cách.

Hammurabi

Mắt đền mắt, răng đền răng ngấm vào máu, luật phải đền tội, không tha thứ của xứ vật vờ vận lộn, xưa giành nước, nay giành dầu.

Cột đá ghi luật trong bảo tàng tại Pháp

Vua thứ sáu của Babylon (nay thuộc Iraq) là Hammurabi nổi tiếng hơn cả vì là người ban hành một bộ luật mang tên ông. 

Đầu cột khắc thượng đế tiếp vua Babylon

Luật được khắc trên trụ đá, vẫn còn gần nguyên vẹn, hiện được giữ tại bảo tàng Louvre (Paris, Pháp).

Các điều luật được khắc bằng chữ cổ

Đầu bia đá chạm nổi thượng đế (gọi là Marduk hoặc Shamash) tiếp vua Babylon bệ kiến với tay phải đưa lên miệng như dấu hiệu tôn kính.

Toàn cảnh thành Babylon

Thân cột đá khắc luật. Bộ luật này là luật cơ bản, nguyên thủy. nay gọi là hiến pháp, được khắc bằng tiếng Babylon cổ.

Cổng thành, được ghi trong lịch sử kiến trúc

Điều 218 ghi: "Nếu thầy thuốc dùng dao đồng thau mổ một trường hợp rất khó khăn... và làm cho dân tự do đó chết... thì người thầy thuốc đó bị chặt ngón tay"(!) (theo Lịch sử thế giới cổ đại, nxb GD, 2003, tr. 257).

Tháp thành Babylon

Điều 5: "Nếu quan tòa, do thiếu công minh hoặc kém khả năng mà xử án sai, phải nộp phạt số tiền gấp 12 lần nguyên án và bị cách chức vĩnh viễn"! (Giáo trình Lịch sử Nhà nước và Pháp luật thế giới, nxb CAND, 2012, tr.54).

Một vườn treo Babylon

Lại nghe nói, còn có luật nếu xử sai, quan tòa phải ra sông trầm mình.

Sông Babylon xưa

Bia đá này được phát hiện tháng 12-1901 tại tỉnh Khuzestan (thời cổ đại là Elam), Iran. Trong số 282 điều, còn rõ 247. Khoảng 4000 năm từ trong hang đá chui ra  vẫn không bị đục, xóa.

Sông Babylon nay

Văn hóa, lối sống, cốt cách con người nảy sinh và gắn với môi trường sống. Ở nơi chó ăn đá gà ăn sỏi, người ngợm không quyết liệt có mà ăn cám… 

Nghiêm, có luật nghiêm để đời nghiêm.